Wat is gratis jazz?

Freejazz kwam voort uit een basisprincipe, een principe waar de meeste muzikanten (en inderdaad de meeste artiesten) bekend mee zijn: leer de regels en breek ze dan. Net als de avant-garde beweging in de beeldende kunst, was freejazz een poging om te breken met de tradities van de jazz en iets geheel nieuws te creëren. Naarmate jazzmuzikanten meer vertrouwd raakten met improvisatie, ontstond er een nieuw geluid: experimenteel, onorthodox en rebels.

Ga naar sectie

• Wat is gratis jazz?
• Geschiedenis van de vrije jazz
• Gemeenschappelijke kenmerken van gratis jazz
• Vijf beroemde gratis jazzartiesten en artiesten
• Meer informatie over de MasterClass van Herbie Hancock

Leer improviseren, componeren en je eigen geluid ontwikkelen in 25 videolessen.

Wat is gratis jazz?

De freejazzbeweging ontwikkelde zich in de jaren zestig als een afwijzing van conventionele muzikale structuren: zaken als melodie, harmonie en akkoordenschema's. Vanwege het dominante element van experimenteren, tart freejazz karakterisering. Freejazz wordt vaker wel dan niet gespeeld, meestal door individuen of kleine groepen, die collectieve improvisatie beoefenen. Er zijn ook een paar freejazzbands geweest.

Freejazzmuzikanten staan ​​zichzelf toe om 'primitief te worden', met andere woorden, terug te keren naar een wildere, vrijere vorm van jazz die een eerbetoon is aan de religieuze wortels van de jazz. Freejazz laat zich ook inspireren door andere soorten muziek, van hedendaags tot wereldmuziek. Freejazzmuzikanten experimenteren vaak met ongebruikelijke instrumenten uit andere culturen, of verzinnen soms gewoon hun eigen instrumenten. Zo gebruikte de grote John Coltrane, een Amerikaanse jazzsaxofonist en pionier van de freejazzbeweging, soms een fluit tijdens zijn liveoptredens.

Geschiedenis van de vrije jazz

De wortels van freejazz gaan terug tot de New Yorkse Five Spot jazzclub in de Bowery. Zoals het verhaal gaat, kwam een ​​altsaxofonist genaamd Ornette Coleman in 1959 de club binnen en begon freeform jazz te spelen op zijn plastic saxofoon. Coleman noemde zijn nieuwe stijl freejazz en bracht een album uit, Free Jazz (1960), waaraan de beweging zijn naam ontleent.

Zoals met de meeste avant-garde bewegingen, bleef freejazz aanvankelijk aan de zijlijn hangen. De invloedrijke grootheden waren verdeeld over de verdiensten van het nieuwe genre: Miles Davis en invloedrijke jazztrompettist Roy Eldridge hielden afstand, terwijl componist Leonard Bernstein Coleman als een genie beschouwde. Maar toen de opstandige geest van de jaren ’60 voet aan de grond kreeg, veranderden de meningen. Saxofonisten John Coltrane en Eric Dolphy behoorden tot de eersten die Coleman volgden; ze kregen al snel gezelschap van pianist Cecil Taylor en Albert Ayler, wiens freejazzstijl zich liet inspireren door gospelmuziek.

Al snel maakten individuen plaats voor freejazzgroepen, die hielpen om het genre legitimiteit te geven. Pianist en componist Sun Ra leidde zijn eigen freejazz-bigband in zijn non-conformistische stijl, terwijl groepen als het Art Ensemble of Chicago meer succes hadden in Europa, waar freejazz algemeen aanvaard werd, grotendeels dankzij Duitse en Britse muzikanten als saxofonist Evan Parker.

Gemeenschappelijke kenmerken van gratis jazz

In tegenstelling tot andere vormen van jazz die rond een raamwerk zijn gestructureerd, zoals de 12-bar blues, is improvisatie de sleutel tot freejazz. Dat gezegd hebbende, er zijn bepaalde kenmerken die de stijl in de loop van de decennia zijn gaan bepalen.

• Het gebruik van verschillende instrumenten. De meest voorkomende instrumenten in de jazz zijn piano, saxofoon, bas en drums. Freejazzmuzikanten begonnen te experimenteren met instrumenten zoals violen, klarinetten, fluit en andere percussie-instrumenten. De meer ongebruikelijke instrumenten die in de freejazz worden gebruikt, zijn harp, ukelele en zelfs doedelzak.
• Diatonische akkoordcycli. Soms gebruiken freejazzmuzikanten cyclussen van diatonische akkoorden — akkoorden die zijn afgeleid van de noten van een toets. Het is dus mogelijk om enige invloed van vroege jazz in freejazz te onderscheiden, maar de beste freejazzmuzikanten zijn bedreven in het opschorten van deze patronen of het omkeren van hun volgorde om iets echt nieuws te produceren.
• Een uiting van emotie. Net als andere vormen van jazz gaat het bij freejazz meer om het uiten van emotie dan om het uitvoeren van een complexe harmonische structuur. Zoals de met een Oscar en Grammy Award bekroonde jazzmuzikant, pianist en componist Herbie Hancock gelooft dat het gaat om de eenvoudige maar vaak moeilijke handeling om iemands menselijke ervaring aan anderen over te brengen.
• Verplaatste ritmes. Improviseren over verdrongen frases kan lastig zijn, maar het kan ook verrassende inspiratie opleveren. Het verplaatsen van ritmes betekent het verschuiven van muzikale frases om te landen voor of na waar het oor gewend is ze te horen. Dit geeft het stuk een onverwacht geluid en maakt het spannend om naar te luisteren en te spelen.
• Solo spelen. Voor veel freejazzmuzikanten biedt alleen spelen een niveau van vrijheid dat onmogelijk te bereiken is als je met een groep speelt. Solospelers hoeven zich niet aan een bepaald tempo of toonsoort te houden; ze kunnen naar believen met de vorm van een nummer knoeien, delen herhalen die niet bedoeld zijn om te worden herhaald, of hele delen weglaten.

Masterclass

Voorgesteld voor jou

Online lessen gegeven door 's werelds grootste geesten. Breid uw kennis uit in deze categorieën.

geeft jazzles

Leert de kunst van het optreden

Leert zingen

Geeft les in countrymuziek

Vijf beroemde gratis jazzartiesten en artiesten

Denk als een professional

Leer improviseren, componeren en je eigen geluid ontwikkelen in 25 videolessen.

1. Ornette Coleman. Coleman begon in de jaren ’50 als tiener alt- en tenorsaxofoon te spelen in Los Angeles en speelde al snel in dansbands en rhythm-and-blues-groepen. Overdag studeerde hij harmonie terwijl hij werkte als liftoperator; 's Avonds ging hij vaak naar underground jazzclubs, spelend op zijn goedkope plastic altsaxofoon. Hij wordt gecrediteerd voor het ontwikkelen van de zogenaamde harmonieleertheorie van improvisatie: het verlaten van harmonische patronen en akkoordwisselingen ten gunste van een improvisatiestijl die de melodie van een lied directer aanviel.
2. John Coltrane. Coltrane werd opgeleid in klarinet en altsaxofoon. Tijdens zijn vroege carrière stond hij bekend om zijn geïmproviseerde solo's, beïnvloed door Afrikaanse en Indiase muziek. Coltrane maakte tussen 1965 en zijn dood in 1967 de overstap naar volwaardige freejazz, waarbij hij een vrijere improvisatie beoefende op basis van vooraf gearrangeerde toonladders. Hoewel zijn uitstapje naar freejazz critici verdeelde, beschouwen velen deze periode als een van de belangrijkste van zijn carrière.
3. Cecil Taylor. Taylor, een van de toonaangevende freejazzpianisten, werd beïnvloed door collega-jazzpianisten als Duke Ellington, Thelonious Monk en Horace Silver. Taylor was een avontuurlijke speler en leidde halverwege de jaren '50 zijn eigen jazzgroepen in Amerika, maar werd vaak verbannen vanwege zijn vrije stijl. Zoals veel freejazzmuzikanten vond Taylor een warmer onthaal in Europa, waar hij samenwerkte met gelijkgestemde improvisatiemuzikanten als Evan Parker en Han Bennink.
4. Erik Dolf. Dolphy, een grote invloed op de freejazz, improviseerde vaak op houtblazers. Hij begon met het spelen van de klarinet, hobo en altsaxofoon in Los Angeles voordat hij in de jaren veertig lid werd van de bigband van Roy Porter. Nadat hij in de jaren '60 naar New York was verhuisd, werkte Dolphy samen met onder meer Charles Mingus en John Coltrane. Hij werd geroemd omdat hij zowel de fluit als de basklarinet introduceerde in de freejazzimprovisatie, waardoor andere artiesten nieuwe manieren van muzikale expressie konden vinden.
5. Albert Ayler. De tenorsaxofonist begon met spelen met zijn vader in de kerk voordat hij als tiener rondtrok met ritme- en bluesgroepen. Na een tijdje tenorsaxofoon te hebben gespeeld in bands van het Amerikaanse leger, begon hij langzaam te vertakken, vervreemdde hij van de standaard harmonische praktijken en experimenteerde hij steeds meer met freejazz.